مدیریت زنجیره تأمین: انواع، روشها و راهکارهای بهبود مدیریت
25, اردیبهشت , 1403راهنامه زمینی؛ راهنمای جامع حمل و نقل زمینی کالا
25, اردیبهشت , 1403لجستیک و زنجیره تأمین و تفاوت آنها
لجستیک و زنجیره تأمین دو مفهوم اساسی هستند که اغلب با هم تلفیق میشوند، اما درحقیقت دارای تفاوتهای مهمی هستند. لجستیک زیرمجموعهای از زنجیره تأمین است. این دو مفهوم اساسی، هرکدام به نحوه مدیریت و بهینهسازی عملکرد تولید، ذخیره، توزیع و خدمات کمک میکنند. در ادامه این مطلب از بلاگ «راهبر دانش» به بررسی جزئیات و تفاوتهای بیشتر بین این دو مفهوم اساسی خواهیم پرداخت.
زنجیره تأمین چیست؟
زنجیره تأمین شامل مجموعه فعالیتهای مرتبط با تأمین کالا و مواد اولیه، تولید، انبارداری، حمل و نقل، توزیع و رساندن کالا به مشتری نهایی است. هدف اصلی زنجیره تأمین بهبود کارایی، افزایش سودآوری، کاهش هزینهها، افزایش کیفیت محصولات و خدمات و افزایش رضایت مشتری در رساندن کالا از محل تولید به مشتری نهایی است. زنجیره تأمین انواع مختلفی دارد که عبارتاند از:
زنجیره تأمین چابک (Agile Supply Chain)
این نوع از زنجیره تأمین برای واکنش سریع در مدیریت و برنامههای زنجیره تأمین برای همسوشدن با تغیرات ناگهانی بازار است. این روش، با انعطافپذیری و ادغام فرایندهای مختلف، به تسریع مراحل در زنجیره تأمین میپردازد.
زنجیره تأمین با جریان پیوسته (Continuous flow Supply Chain)
این مدل زنجیره تأمین از انواع قدیمی و سنتی آن است که عملکرد خوبی برای کالاهای با تقاضای زیاد و شرکتهای قدیمی و باثبات دارد. در زنجیره تأمین با جریان پیوسته تغییرپذیری زیادی مشاهده نمیشود و مراحل مختلف بهصورت پایدار و ثابت و مشخص طی میشوند.
زنجیره تأمین با پیکربندی سفارشی (Custom-configured Supply Chain)
زنجیره تأمین با پیکربندی سفارشی ترکیبی از مدلهای چابک و جریان پیوسته است. این مدل برای برآوردن نیازهای خاص مشتری یا بازار است که برای ارائه کالا یا خدمات سفارشی کاربرد دارد.
زنجیره تامین کارآمد (Efficient Supply Chain)
زنجیره تامین کارآمد برای شرکت های درگیر رقابت در بازار کاربرد بسیاری دارد. هدف اصلی این مدل، تولید کارآمد کالا مناسب با نیاز بازار و بهینهسازی زنجیره تامین است.
زنجیره تأمین سریع (Fast Supply Chain)
این مدل زنجیره تأمین برای شرکتهایی مناسب است که محصولات مد روز با چرخه عمر کوتاه تولید میکنند. در این نوع از زنجیره تأمین، مصرفکنندگان بیشتر نگران این هستند که سازنده با چه سرعتی سبد محصولات خود را بهروز میکند تا با روند مد هماهنگی داشته باشد. شرکتهایی که مدل زنجیره تأمین سریع را انتخاب میکنند، روی کوتاهکردن زمان ایده تا اجرای آن در بازار تمرکز دارند.
زنجیره تأمین منعطف (Flexible Supply Chain)
این مدل زنجیره تأمین برای صنایعی مناسب است که گاهی تقاضای بالا و گاهی دورههای طولانی تقاضای کم را طی میکنند. زنجیره تأمین منعطف سازگاری بسیاری با شرایط موجود در بازار دارد. این روش قابلیت پیکربندی مجدد فرایندهای تولید داخلی برای تأمین نیازهای مشتری را دارد.
لجستیک چیست؟
لجستیک شامل مجموعه فرایندهای تأمین کالا، انبارداری و حمل و نقل کالا از مبدأ به مقصد و تحویل آن به مشتری است. هدف از مدیریت لجستیک، رساندن کالا به مشتری نهایی با حداقل هزینه، در زمان تعیینشده و در مکان مشخص است. لجستیک بخشی از فرایند زنجیره تأمین است که بهطور کلی به انواع مختلف زیر تقسیم میشود:
لجستیک درونی (Inbound Logistics)
لجستیک درونی شامل مجموعه فعالیتهای مرتبط با دریافت مواد اولیه و مدیریت کالای ورودی، تولید کالای مورد نیاز، پیگیری سفارشها، ذخیره و انبارداری کالای تولیدشده، حمل و نقل، و خروج کالای نهایی از کارخانه است. با مدیریت مؤثر لجستیک درونی میتوان رضایت مشتری را افزایش و هزینهها را کاهش داد.
لجستیک بیرونی (Outbound logistics)
لجستیک بیرونی شامل فرایند مرتبط با حمل و نقل کالا از مراکز تولید، و سپس توزیع آن بین مصرفکنندگان است. حمل و نقل در این نوع لجستیک میتواند از طریق روشهای مختلف شامل حمل و نقل هوایی، زمینی یا دریایی انجام شود.
لجستیک معکوس (Reverse logistics)
لجستیک معکوس شامل فرایند مرتبط با حمل و نقل کالا از مصرفکننده تا کارخانه است. در این نوع لجستیک، کالا به دلایل مختلفی از مصرفکننده به تولیدکننده بازگردانده میشود.
لجستیک توزیع (Distribution Logistics)
لجستیک توزیع شامل مراحل مرتبط با پردازش سفارشهای ثبتشده در انبار، و حمل و نقل و تحویل آن به مشتری است. در این نوع لجستیک زمان سفارش، تعداد کالا و محل توزیع از عوامل قابل توجه هستند.
لجستیک کسبوکار (Business Logistics)
لجستیک کسبوکار مختص فروشگاهها و شرکتهایی است که کالاهای مختلف را به مشتریها ارائه میدهند. اهمیت این نوع لجستیک در رساندن بهموقع و سالم کالاها با بهینهترین روش حمل و نقل به مشتریان است.
لجستیک سبز (Green Logistics)
لجستیک سبز توجه ویژهای به پایداری محیطزیست در طول فرایندهای لجستیکی دارد. در این نوع لجستیک، استفاده از انواع وسایل حمل و نقل دوستدار محیطزیست و بهینهسازی مسیرها برای کاهش اثرات مخرب آنها بر محیطزیست از اهمیت بسیاری برخوردار است.
لجستیک اضطراری (Emergency Logistics)
لجستیک اضطراری برای کنترل شرایط غیرمنتظرهای است که باعث اختلال و تأخیر در زنجیره تأمین شده است. در این نوع از لجستیک، سیستم با سرعت بیشتری فعالیت میکند تا از ضررهای احتمالی جلوگیری کرده و کالاها را با حداقل تأخیر ممکن به مقصد برساند.
تفاوت مدیریت زنجیره تأمین و لجستیک چیست؟
لجستیک شامل مجموعه فعالیتهای مرتبط با حمل و نقل و ذخیرهسازی کالا بوده و بخشی از فعالیتهای انجامشده در زنجیره تأمین است. زنجیره تأمین شامل فعالیتهای جامعتری است که علاوه بر حمل و نقل و ذخیرهسازی کالا (لجستیک)، به منبعیابی، تأمین مواد اولیه، تولید و توزیع نیز میپردازد.
تفاوتهای اصلی مدیریت زنجیره تأمین و لجستیک عبارت است از اینکه:
- لجستیک بخشی از زنجیره تأمین است.
- هدف اصلی در مدیریت زنجیره تأمین، برنامهریزی و ذخیرهسازی بهینه کالا و ارائه خدمات در مبدأ و مقصد است. در لجستیک، هدف اصلی رساندن کالا به مشتری در زمان مشخص است.
- زنجیره تأمین بر ایجاد مزیتهای رقابتی برای سازمان و لجستیک بر تأمین نیازهای مشتری و رضایت آنها تأکید دارد.
جمعبندی
لجستیک و زنجیره تأمین از دو دیدگاه مختلف به مدیریت عملیات تهیه، انبارداری و توزیع کالا مینگرند و هرکدام دارای اهمیت و نقش خاصی در بهبود عملکرد شرکتها هستند. درحالیکه لجستیک بیشتر تمرکز خود را روی حمل و نقل و انتقال کالاها از مبدأ به مقصد و جلب رضایت مشتری متمرکز میکند، زنجیره تأمین بهعنوان چهارچوبی کلیتر، فرایندها و ارتباطات بین افراد، سازمانها و شرکای تجاری را نیز در نظر میگیرد و بر ایجاد مزیتهای رقابتی برای شرکتها تمرکز میکند.
سعی کردیم در این مطلب از بلاگ «راهبر دانش»، شما را با تفاوت بین لجستیک و زنجیره تأمین بیشتر آشنا کنیم. با درک این تفاوتها و بهرهگیری از هر دو مفهوم، شرکتها میتوانند عملکرد خود را بهبود بخشیده و به رقابتیترشدن در بازارهای جهانی بیندیشند.